Ésse soun mèitre - Renato Sibille

Èsse soun mèitre - Antologia di scritti occitani dell'Alta Valle Susa

Êsse soun mèitre: antologia crítica d’escrichs occitans de l’auta Val Dueira.

« Ésse soun mèitre jou per jou, pèiná sur sa terre, ou grand'er, sons ron doughèire a ningun, e sons ron noun plu d'mandá ». Antologia dels eschriches occitans de la n-auta Valaa de Susa.



L’Antologia crítica d’escrichs occitans de l’auta Val Dueira, Ésse soun mèitre, curaa da Renato Sibille, rechampa un corpus orgànic la produccion literària en lenga occitana édita e inédita de l’auta Val Dueira.


Se son raires lhi tèxts en lenga occitana en Auta Val Dueira precedents al sècle XIX, justament pr’aquò son tan preciós per l’istòria de la lenga occitana en aqueste tòc de tèrra que foguet part dal Delfinat e nos tramandon de memòria e costumas de la vita comunitària de la gent de l’auta Val Dueira.


Après de sècles de dominacion de la lenga francesa e las albors dal sècle passat, ente s’es empausaa la lenga italiana, lo romanticisme e la renaissença tròbon a Chaumont e a Ols lors chantors que decidon, en adobrant lor lenga maire, de se far “fabbri del parlar materno, ch'alla lor terra ancor fanno onor col loro dir novo e bello”, en seguent las peaas d’aquel Arnaud Daniel “que plor e vau cantan” immortalat da Dante dins lo XXVI chant dal Purgatòri.


A la fin dal ‘900 assistem a un florir de literatura en lenga occitana en chasque país de l’auta Val Dueira. D’uns testimònis de la cultura tradicionala, poètas, filòlogs, etnorecerchaires, istorians o de simples païsans, senton lo besonh de laissar de memòrias, de contiar e de chantar un mond que veon menaçat da de nòvas costumas, coma veon menaçaa lor lenga maire, totjorn mai relelegaa a parlar minor, dins un temp que pren de sòns estrangiers an aquilhi de sa tèrra per exprímer un modèl de vita aliena, autra respèct a las legítimas aspiracions “dla jen d'isì”.


Lo trabalh de “faures” infatigables a forjat lhi fèrres, lou mëbble embe lhi quals, encuei, de novèls aprendís modèlon d’òbras que “a lor tèrra fan encara onor”. Se tracta pas masque de vèrs estraçants e estantós dal poèta “que plora e vai cantant”, mas tanben lo retrach d’una comunitat orgulhosa de son istòria, o d’una crítica política e sociala e de prospectiva per un avenir melhor que pòl pas laissar de caire sas raïtz e la luta per lo respèct d’una tèrra, aquela de la Val Dueira, consideraa un territòri de conquista e de rapina da de voltors que sus d’autras ròchas bastisson lor ni.


Lhi escriveires occitans de l’auta Val Dueira, portaires de l’orguelh de lors comunitats, vòlon èsser


«ésse soun mèitre jou per jou, pèinâ sur sa terre, ou grand'er, sons ron doughèire a ningun, e sons ron noun plu d'mandâ» e «se rfâ sur la coutuma d' soun père-gran, s'méifiâ dou chemin d'fer e dla grand'vìe...», coma, al començament dal ‘900, Ernesto Oliard Des Ambrois d’Ols chanta Si 'n poughessan rnèisse.


Après lhi documents en lenga occitana di sècles XVI e XVII, Sibille analisa lhi vèrs di poètas que, entre lo ‘800 e lo començament dal ‘900, an preferit ls lenga mairala per chantar lor tèrra, premiers entre tuchi lo chaumontin Jan Baptiste Jayme e lhi olsins Auguste Allois e Ernesto oliard Des Ambrois. Un’ampla e soanhosa seleccion di escrichs d’autors contemporànes nos duèrb l’esgard sus lo païsatge linguístic e cultural de l’auta Val Dueira di darriers 50 ans embe lhi escrichs de Genesio De la Coste, Luigino Bernard e Virgilio Fontan d’Ensilha dins Il Bannie di Exilles e Valerio Coletto, Tiziano Strano e Daniele Ponsero de Chaumont dal grop La Rafanhaudo. Ampla la seleccion dedicaa a la poesia embe Francesco Maria Gros, natiu de Sauze d’Ols e preire de Chaumont, Clelia Baccon de Salbertrand, Augusta Gleise, Graziella Vachet e Simona Heoud de Bardonescha, Armando Cibonfa, Pierina Deyme e Luigi Camillo e Fulvio Norse d’Ensilha. Nombrós lhi racònts a òbra d’ables forjaires de la lenga mairala coma Angelo Masset di Rochemolles, Oreste Rey de Salbertrand, Angelo Curt, Luigi Onorato Brun e Ida Gay de Cesana, Duccio Eydallin de Sauze d'Ols e Serafina Perron Cabus de Sant Marc d’Ols.


Entre lhi tanti e preciós escrichs son presents de tèxts d’autors minors e d’escriveires anònims e de traduccion da l’italian a cura de Giovanna Jayme, Augusta Gleise e Clelia Baccon e d’esbòç ai trabalhs de toponomàstica sal territòri a òbra de Marziano di Maio, Roberto Cibonfa e d’autri recerchaires coma lo mesme Sibille, en mai di gròs esfòrç di já citats Angelo Masset, Duccio Eydallin, Augusta Gleise e Clelia Baccon e de Piero Perron de Jouvençau e Daniele Gally de Sauze d’Ols per la compilacion des gramàticas e di diccionaris.


Mancon pas d’esbòç a d’ecléctics forestiers qu’an escrich de vèrs en lenga occitana, coma Riccardo Garavelli, e a las nvas generacions de joves escriveires qu’an chausit la lenga occitana per exprímer, dins d’ensags e de poesias, lors pensiers e lors sentiments coma Alessandro Strano de Chaumont, Valeria Longo e Luca Perron de Salbertrand e lo grop d’actors-recerchaires dal Laboratorio Permanente di Ricerca Teatrale de l'Associacion ArTeMuDa.


L’antologia, editaa da la Chambra d’Òc, es realizaa en dedins dal projèct, promogut da la Província de Turin, finançat da la Presidença dal Conselh di Ministres dins lo quadre di programas de lhi intervents prevists da la lei dal 15 de desembre 1999 n. 482 “Nòrmas a tutèla de las minorsnças linguísticas istòricas d’Itàlia”, embe lo coordinament de l’Assessorat a la Cultura de la Region Piemont.


Editions Chambra d'Òc.

Table des matières:
Introduzione
Testo e contesto

L’età dell’oro: il XVI secolo
-Il libro dei conti della Confraternita dello Spirito Santo di Savoulx
-Parcelle de Anthoine Beraud
-Il conto consolare di Salbertrand del 1577
-Registro dei conti di Sauze di Cesana

Il dominio della lingua francese: dal Seicento all’Ottocento
-Luis François Des Ambrois de Névache

La poesia in lingua occitana tra Ottocento e Novecento
-Jean Baptiste Jayme
-Auguste Allois
-Il Testamento del Carnevale di Gad in un manoscritto anonimo
-Ernesto Odiard Des Ambrois
-Francesco Maria Gros

Anelito alla rinascita culturale: la seconda metà del ‘900
-Il Bannie d’Isyiă
--Genesio De La Coste
--Luigino Bernard
--Virgilio Fontan
--Laura Chiamberlando e Rosanna Joannas
--Maria Sigot
--Pierina Deyme
--Luigi Camillo e Fulvio Norse
--Armando Cibonfa
-Ricordi sotto lo Chaberton
--Luigi Onorato Brun
--Ida Gay
-Voci per la Valle
--Attilio Joannas
-L’importante ruolo svolto da Valados Usitanos
--Placido Edoardo Eydallin
--Piero Perron
-Lessico di borgata
--Daniele Gally
-La Rafanhaudo
--Valerio Coletto
--Daniele Ponsero
--Tiziano Strano
--Anonimi chiomontini
-Uno sguardo nostalgico al paese natio
--Angelo Masset
-Due cantastorie per un villaggio
--Clelia Baccon
--Oreste Rey
-La conca di Bardonecchia al femminile
--Augusta Gleise
--Simona Heoud
--Graziella Vachet
--Daniela Garibaldo e Adele Allemand
-Storie di paese
--Pierina Vazon, Christine Fundone e Angela Crana
--Serafina Perron Cabus
-La Valle di Cesana al maschile
--Angelo Court
--Riccardo Colturi
-Il fascino della lingua occitana nei versi di un forestiero

Traduzione, tradizione, tradimento (?)
--Giovanna Jayme
--Il Sommo Poeta nel patois di Salbertrand

Una nuova generazione di scrittori
--Alessandro Strano
--Valeria Longo
--Luca Perron

L’era dell’oralità secondaria: un’opportunità per la lingua occitana
-Il Laboratorio Permanente di Ricerca Teatrale di Salbertrand
-Marisa Elleon
-Un legaccio si scioglie e la parola si trasforma

Bibliografia/Sitografia/Fonti diverse