Domnina - Pau Arena

Domnina - Pau Arena (Domnine - Paul Arène) - Traduction en occitan de Michel Gonin et Louis Gaubert.

Publié en 1894, ce roman n'a pas perdu de son pouvoir de fascination, remerciement à sa construction rigoureuse, à la présence de l'héroïne et à son cheminement jusqu'à l'issue fatale, digne d'une tragédie antique.

"Estranha creatura, aqueta Civadòna [...] La Civadòna èra una Mandra; solament, aquel escais no atavic, que teniá de la siá maire, voliá dire dins lo país a l'encòp guèine feme e puta."
Ainsi commence, au second chapitre, la retraite de Domnine, l'héroïne éponyme de Paul Arène, dans un roman en français publié en 1894, traduit en languedocien par Michel Gonin et Louis Gaubert.

En occitan languedocien.
Éditions I.E.O. de Tarn (Collection "Lo Banquet" n°18)

L'auteur:

Paul ARENE (Sisteron 1843 - Antibes 1896), vécu à Paris où il côtoya des écrivains comme et il collabora à l'écriture des Lettres de mon moulin. En relation continue avec Roumanille, Mistral et Aubanel, en 1879, il participa à la fondation de la Société Félibréenne de Paris.
Poèmes, contes et pièces de théâtre évoque plus que tout la Provence.

Article de presse:

En Provença, dins lo vilatge de Ròcaguda, nais Domnina a la fin del sègle XIX. Es la mai jove d’una familha miserabla, que patís de la marrida reputacion de « Mandra ». Tot coma sas sòrres, Irma e Gusta, totas doas partidas a Marselha per far fortuna, e tot coma sa maire, maridada amb un raubaire un pauc cinic.

Las Mandras, aquò fa paur : aqueles personatges estranhes e misterioses, cacibralhas dels barris basses, sens valor nimai morala, que vivon de la venda de lor còs e lausan l’adultèri, terrorizan la populacion e venon en òdi als estatjants de Ròcaguda. Segon las legendas las mai foscas, las Mandras son maudichas, pòrtan dramas e misèria pertot ont passan, e, per una rason que se pòt pas explicar, serián pas que de femnas. A l’encòp persecutadas – se ditz qu’un còp èra, una foguèt rompuda viva e una autra penjada en efigia – e presadas, non sens vergonha, pels òmes del vilatge, aquelas bruèissas se maridan rarament, siquenon amb de paures òmes portats sul l’alcoòl e lo jòc, per perpetuar la dinastia. En efièch, una Mandra pòt pas escapar a son destin, fixat de generacion en generacion.

Domnina, ela, sembla un pauc diferenta de las autras Mandras. Contràriament a sas doas ainadas, la joventa es blonda e delicata, çò que li val l’escais-nom de La Civadòna. Çaquelà, demòra una Mandra e lo monde que l’enròda quita pas de li remembrar cada còp que la veson. Jos l’influéncia de la Sòrre Nanon, que la pren lèu en amistat, la polida Mandra sembla doçament se sortir de sa destinada tragica, sens pr’aquò doblidar sa condicion primièra, de reprovada. La Sòrre Nanon dels Sèt Solelhs, estiraira, figura aimada del vilatge de Ròcaguda e plan coneguda per sa devocion religiosa, guida la jove Domnina, li apren a se comportar « coma cal », per èsser estimada e s’integrar al vilatge. E aquò fonciona plan ! Domnina trabalha amb Sòrre Nanon, al talhièr de la carrièra de las Postèrlas. Lo vilatge sembla li aver perdonat son passat maudit. Domnina, que cresiá pas jamai meritar aquel onor, se va quitament maridar, e amb un òme onèste : lo vièlh Trabuc de la Font dels Teules !

Mas un borgés del vilatge, lo jove Mederic Miraire, va trebolar la vida pasibla de La Civadòna.

L’eroïna paisana quita pas de se questionar sus sa destinada, sus sa legitimitat dins aquela societat rurala desaviada per la modernitat e pel progrès tecnic. Se cresent copabla de sas passions, Domnina, la polida Mandra, es una victima inconscienta de cresenças atavicas, convencuda d’un destin de l’eissuda fatala.

Revirat en occitan per Miquèl Gonin e Loís Gaubèrt, Domnina (« Domnine » en francés) es lo darrièr roman de l’escrivan provençal Pau Arena, felibre e grand amic d’Alphonse Daudet.

Article d'Emilie Bosc, dans Lo Diari, le 18 mai de 2020.