Domnina - Pau Arena

Domnina - Pau Arena (Domnine - Paul Arène)

Publicat pel primièr còp en 1894 en francés jol títol de Domnine aquel roman, ont amor, passion e sens de l'onor se fan prodèl a pas res perdut de son poder d'atraccion. S'apiejant sus una construccion rigorosa l'autor far d'aquela istòria una mena de tragèdia grèga pivelaira.

Aqueste roman de Pau Arena publicat pel primièr còp en 1894 foguèt pas jamai revirat en occitan. La traduccion de Miquèl Gonin e Loís Gaubèrt lo torna a sa tèrra d'origina e li sèrva sa dimension universala.

"Estranha creatura, aqueta Civadòna [...] La Civadòna èra una Mandra; solament, aquel escais no atavic, que teniá de la siá maire, voliá dire dins lo país a l'encòp guèine feme e puta."
Atal comença, al segond capítol, lo retrach de Domnina, l'eroïna eponima de Pau Arena, dons un roman en francès publicat en 1894, revirat en lengadocian per Miquèl Gonin e Loís Gaubèrt. " Mas alara, cossí l'autor n'arriva a portar "quela eroïna païsana comparabla a las pus grandas eroïnas" al nivèl d'una Antigòna o d'una Fèdra provençala?
L'amorpassion, lo sens de l'onor son universals e transmudan aquela istòria en una mena de tragèdia grèga. E çaquelà, tre lo primièr capítol, sentissèm qu'aquela Provença tradicionala e un bocin aracaïca qu'anam landrejar camin fasent, serà l'encastre d'una aventura de l'eissida fatala. Ne direm pas mai, mas aconvidam lo lector a se congostar d'una istòria esmoguenta, narrada aicí dins un lengadocian blos; biais urós de tornar a la lenga nòstra un tèxt que parla de Provença en francés; atal coma d'autres passaires de la lenga, Cantalausa, Andrieu Lagarda, nos an permès de legir en lenga nòstra las Letras de mon moline de l'Anfós Daudet, contemporanèu e amic del Pau Arena.

Colleccion "Lo Banquet" n°18, Edicions I.E.O. de Tarn.

L'autor:

Pau ARENA (o Paul Arène en francés) nasquèt en 1843 a Sisteron, moriguèt a Antíbol en 1896. Visquèt a Paris ont se faguèt ambe d'escrivans coma Alphonse Daudet e collaborèt a l'escritura de las Lettres de mon moulin. En relacion contunha amb Romanilha, Mistral e Aubanèl, en 1879, participèt a la fondacion de la Societat Felibrenca de Paris.
Poèmas, contes e pèças de teatre evòcan mai que mai Provença.

Los traductors:
Miquèl Gonin engenhaire civil, es l'autor, en collaboracion amb Loís Gaubèrt, de l'Arquitectura (IEO Edicion), Molins d'un còp èra (Lacor) e, sus l'istòria dels catars e del catarisme, de Los bons òmes (Per Noste).

Loís Gaubèrt es professor agregat de letras classicas. Un còp retirat ensenhèt la lenga occitana en Roergue. Es amb Maurici Andriu e Andrieu Bianchi l'autor del Diccionari d'expression e locucions occitanas (Vent Terral).

Article de premsa:

En Provença, dins lo vilatge de Ròcaguda, nais Domnina a la fin del sègle XIX. Es la mai jove d’una familha miserabla, que patís de la marrida reputacion de « Mandra ». Tot coma sas sòrres, Irma e Gusta, totas doas partidas a Marselha per far fortuna, e tot coma sa maire, maridada amb un raubaire un pauc cinic.

Las Mandras, aquò fa paur : aqueles personatges estranhes e misterioses, cacibralhas dels barris basses, sens valor nimai morala, que vivon de la venda de lor còs e lausan l’adultèri, terrorizan la populacion e venon en òdi als estatjants de Ròcaguda. Segon las legendas las mai foscas, las Mandras son maudichas, pòrtan dramas e misèria pertot ont passan, e, per una rason que se pòt pas explicar, serián pas que de femnas. A l’encòp persecutadas – se ditz qu’un còp èra, una foguèt rompuda viva e una autra penjada en efigia – e presadas, non sens vergonha, pels òmes del vilatge, aquelas bruèissas se maridan rarament, siquenon amb de paures òmes portats sul l’alcoòl e lo jòc, per perpetuar la dinastia. En efièch, una Mandra pòt pas escapar a son destin, fixat de generacion en generacion.

Domnina, ela, sembla un pauc diferenta de las autras Mandras. Contràriament a sas doas ainadas, la joventa es blonda e delicata, çò que li val l’escais-nom de La Civadòna. Çaquelà, demòra una Mandra e lo monde que l’enròda quita pas de li remembrar cada còp que la veson. Jos l’influéncia de la Sòrre Nanon, que la pren lèu en amistat, la polida Mandra sembla doçament se sortir de sa destinada tragica, sens pr’aquò doblidar sa condicion primièra, de reprovada. La Sòrre Nanon dels Sèt Solelhs, estiraira, figura aimada del vilatge de Ròcaguda e plan coneguda per sa devocion religiosa, guida la jove Domnina, li apren a se comportar « coma cal », per èsser estimada e s’integrar al vilatge. E aquò fonciona plan ! Domnina trabalha amb Sòrre Nanon, al talhièr de la carrièra de las Postèrlas. Lo vilatge sembla li aver perdonat son passat maudit. Domnina, que cresiá pas jamai meritar aquel onor, se va quitament maridar, e amb un òme onèste : lo vièlh Trabuc de la Font dels Teules !

Mas un borgés del vilatge, lo jove Mederic Miraire, va trebolar la vida pasibla de La Civadòna.

L’eroïna paisana quita pas de se questionar sus sa destinada, sus sa legitimitat dins aquela societat rurala desaviada per la modernitat e pel progrès tecnic. Se cresent copabla de sas passions, Domnina, la polida Mandra, es una victima inconscienta de cresenças atavicas, convencuda d’un destin de l’eissuda fatala.

Revirat en occitan per Miquèl Gonin e Loís Gaubèrt, Domnina (« Domnine » en francés) es lo darrièr roman de l’escrivan provençal Pau Arena, felibre e grand amic d’Alphonse Daudet.

Article d'Emilie Bosc, dins Lo Diari, lo 18 mai de 2020.