Pantòri - Romieg Jumèu

Pantòri - Romieg Jumèu - ATS 194

Roman istoric, se tracta dau còp d’Estat de Badinguèt en 1851 e se debana a Marselha amb d’eveniments dins lei Basseis Aups com se disiá a passat temps.

1851. Napoléon lo Pichòt entrinca son Còp d’Estat. A còntra suberna de totei leis insureccions dau sègle XIX, son pas leis obriers ni leis estudiants que s’enrebèlisson per aparar la Republica mai quasi solets lei pacans provençaus deis Aups bassas, de la Droma e dau Var. La repression sarà terribla. Au mitan deis eveniments, una familha de marselhés liberaus ambé seis amors, seis engatjaments e sei desenlusiments.

Colleccion A tots n°194, IEO edicions.

L'autor:

Romieg JUMÈU es nascut a Marselha. Après d’estudis a l’Escòla de Bèlas-Arts e un Prèmi de gravadura e d’estetica, a trabalhat dins la publicitat. A ja publicat "Sénher Quau", "Cronicas imaginàrias", "Pantòri" e "Embolh a Malamosca" dins la colleccion « a Tots », e un recuelh de poèmas, "E siguèsse una nafra... la lutz".

Estrach:

« Ausi lei cridadís dei marins sus la cubèrta ; lei rires, lei cançons e mai leis odors de la vida vènon fins a ieu, per bofadas, segon l’umor deis auras. Puei aquelei landan vèrs Marseha e entendi plus ren que l’alen potent de la mar.
E mai que siguessiatz nascuts, totei dos, après l’annada funèsta, siatz encuei tot çò que me rèsta de la familha nòstra. La tendresa que me ligava tant fòrt a vòstre paire, l’ai portada sus vosautrei ; ni lo temps, ni ma vida d’exili l’an poguda estofar.
Pensatz a ieu, de còps ! »

Articles de premsa:

Romieg Jumèu es un autor que, fins ara, aviá pas publicat que de recuèlhs de novèlas fantasticas. Aqueste roman es estat una aürosa suspresa. Fa plaser de véser que l’escrivan se siague lançat dins l’escritura del long cors. Probablament l’exercici d’escritura lo pus malaisit a realizar e a capitar. E mai se prèsi pas al delà la sciéncia-ficcion e lo fastastic, aviái, ça que la, relevat dins las òbras anterioras de Romieg Jumèu l’estòfa d’un escrivan de tria. Lo mestièr de qualqu’un que podiá anar mai luènh que çò que, fins ara, nos aviá porgit. Una sentida qu’aviái ja exprimida al moment de la publicacion de sos primièrs libres.

Pantòri es per ieu un roman complet. Es ric e formiquejant. A la debuta, sembla un roman social a la Claudi Barsotti. Çò qu’es, ja, una de las melhoras referéncias de la literatura nòstra actuala. L’accion se debana al sègle XIXn. Un de sos eròis, que lucha per la republica contra la temptativa de restauracion reialista, sembla, per fòrces costats, lo que Claudi Barsotti met en scèna dins son darrièr libre Lo capitani de la republica. Es, atanben, l’istòria d’un engatjament politic ont l’eròi met tot en jòc, compresa sa pròpria vida, per complir son ideal de democracia e de justícia sociala.

Marselha es un pauc la patria del roman social occitan. Romieg Jumèu perpetua amb bonaür aquela tradicion ja vièlha. Soi pas un especialista mas la cal far remontar a Victor Gelú, si que non encara pus naut. Dins aqueste Pantòri, i a mai que l’engatjament politic dels protagonistas, i a tanben un questionament prigond sus las relacions umanas. I a, subretot, una dobertura de soscadissa sus las passions amorosas, las aürosas, e las que ne son mens. Mai qu’aquò! S’i tròba una reflexion filosofica sul sens de la vida. L’autor fa de longa l’anar e lo tornar prospectiu sus las dificultats de l’existéncia. Me rebecaretz que se la granda literatura servissiá pas a nos remenar qualquas questions existencialas, a de que serviriá?

Un de sos personatges centrals va fins a l’embarrament volontari per aver pas a suportar l’agach del autres, si que non lo del seu pròpri caratge. Pertot ont i a l’uman, i a, pauc o pro, la foliá dels umans. Romieg Jumèu o sap e ensaja d’explorar totas las dralhas dels psiquismes mai o mens neurotics, quand son pas completament psicotics. I a la violéncia exercida pels unes suls autres e i a tanben l’autoflagelament. Una violéncia pus subtila e de plan mal comprene per qui es pas concernit.

Aquò balha una òbra densa. Claufida de pistas de pensaments dins totes los domenis de la vida vidanta. Nos regalam de las situacions inversemblablas que nos prepausa l’autor. Las peripecias dins las qualas s’entravan los personatges son nombrosas e inesperadas. Son susprenentas de mai d’un biais e es aquò que fa l’embelinament de l’òbra. Se poiriá dire qu’es un roman realista claufit de mistèris. Lo legeire es talament pivelat que pòt pas mai daissar la rega abans d’aver acabat lo camp de l’impossible.

Benlèu que, tot comptat e rebatut, lo primièr d’aquestes mistèris demòra, lo de la creacion dins l’espelida d’una òbra literària. D’aqueste costat sièm pas decebut que la que nos prepausa Romieg Jumèu es asondanta de trobalhas de tota mena. Possedís lo manejar de totas las ficèlas del roman, no’n balha aquí-çai la pròva. Es manifacièr e constant dins son prètzfach.

Son libre es escrich dins un provençal remirablament mestrejat. L’autor, al rebat de Claudi Barsotti, a sabut esporgar sa lenga de totes los localismes esquerrièrs que, tròp sovent, fan qu’un dialècte se racocona sus el per melhor s’alonhar de l’intercompreneson occitana. Quicòm que, se contunha, acabarà per tuar la lenga. Aürosament l’autor, un còp de mai, a sabut tombar pas dins aquela trapèla. Nos ofrís una lenga modèrna e pasmens chucosa de sa prigonda e feconda provençalitat. Coma qué, las doas causas son pas imcompatiblas.

Basta pas pus que d’esperar que Romieg Jumèu ne demorarà pas an aqueste primièr ensag romanesc e que no’n tirarà maites de sa biaça. Qu’o fague per son plaser e lo de la molonada. Pantòri es un roman que vos aconselhi de legir al pus lèu. Mai serem nombroses a lo legir e melhor l’edicion nòstra se portarà. Melhor l’edicion nòstra se portarà e maitas vocacions d’escrivan naisseràn. Es un fenomèn vital conegut: lo dinamisme crida lo dinamisme.

Article de Sèrgi Viaule, sus jornalet.com, lo 31/05/2014.

---

[...] lo segond se vòu, eu tanben, roman istoric mai, dins "Pantòri", se tracta dau còp d’Estat de Badinguèt en 1851 e coma per Casaulx, se debana a Marselha amb d’eveniments dins lei Basseis Aups com se disiá a passat temps. Romièg Jumèu jòga de sa fina erudicion sensa afectacion e nos pinta dins son libre çò qu’èra la vida vidanda a Marselha après l’extension dau Pòrt vèrs la Jolieta. Son personatge principau, Donacian Sobeiran, es un captau qu’aviá fach fortuna dins lo negòci mai qu’encuei lo diriam progressista. Jumèu, en amic dei Bèus-Arts, nos desvèla tota la paleta d’un vocabulari requist e, s’avètz oblidar çò qu’es un "palimpsesti" o un "pallicare ferotge", farètz coma nos, prendrètz un diccionari.

Article de Joan Saubrement, dins Aquò d'Aquí n°258 de julhet 2013.