Delà la mar - Sèrgi Gairal - ATS 165

Delà la mar - Sèrgi Gairal

Roman en occitan

Un "May Flower" occitan. Partidas de Rodés per fugir la misèria de 1884, quaranta familhas roergatas arriban a Pigüe el còr de la Pampa argentina lo 4 de decembre de la meteissa annada....

Dins la segonda mitat del sègle XIX, per de rasons mai que mai economicas, lo movement migratòri dels Roergasses (Avaironeses de uèi) s’accelerèt cap a d’autres païses e continents. En 1884, a l’iniciativa de Clamenç Cabanettes, a l’entorn de 160 personas (adultes e enfants) emigrèron cap a la pampa argentina per fondar una colonia, venguda la vila de Pigüé (15000 estatjants). Foguèt una aventura extraordinària per l’epòca que representava un cambiament total e definitiu.

Çò sol sufiriá a escriure un roman, mas i a tanben l’aspècte lingüistic qu’interessèt particularament Sèrgi Gairal. Es una colonia occitana que foguèt creada e que faguèt resclantir nòstra lenga en America pendent qualques decennis.

Es dins aquel contèxte, de la fin del sègle XIX, que se debana aqueste roman, a l’encòp en Roergue e en Argentina, que pausa un problèma totjorn d’actualitat : l’emigracion cap a d’autras tèrras per fugir la misèria…

Reedicion de 2020 (1èra edicion de 2004: ISBN 2-85910-351-1).

Colleccion A Tots n°165, IEO edicions.

L'autor:

Sèrgi GAIRAL es naisut lo 19 de febrièr de 1948 a Castras (Tarn). Licéncia d’espanhòl a Tolosa. Professor d’espanhòl. Retirat dempuèi 2008. Corses e talhièrs d’occitan. Collaboracion als diccionaris de Cristian Laus, Cantalausa, e lo metòde Cap a l’Occitan (IEO). Conferéncia sus l’emigracion roergassa en Argentina. Maridat, tres enfants.

Estrach:

Après l’ainat, qu’aviá catòrze ans, avián aguts los bessons, n’avián perduda una en camin, avián agut lo quatren, lo cinquen, puèi la seisena nada-mòrta. De veire aquel còrs sens vida dins los braces de la levandièira, lo pagés n’èra demorat mut, assucat, anequelit…
Sièis ans pus tard, tres còps aviá facha repetir la femna. Al quatren èra sortit en rondinant, sens se revirar. Ela s’èra retirada dins la fòraiguièira per eissugar qualques lagremas. Lo ser, al lièch, l’aviá pas agachada. Tota la nuèch a far tantarra, a se demandar se l’enfant èra seu, se naisseriá normal, se ne sortirián pas dos tornarmai, se seriá pas mièlhs que tot aquò s’arrestèsse. Ela tanpauc dormissiá pas, de lagui, non pas qu’acceptèsse pas l’emprenhament novèl, mas de saupre l’òme enchiprós que jamai.
L’endeman, foguèt el qu’o anoncièt a l’ostalada d’un biais un pauquet enigmatic : « Dins qualques meses, tornarem metre lo cadieiron. » Totes l’agachèron, totes s’entragachèron. Lo vaquièr regassèt. Present dins l’ostal quinze ans abans que lo pagés se maridèsse, partejava mai d’un secrèt, coneissiá los projèctes, participava sovent a las decisions. Agèt lèu l’explicacion ; la quítia pagesa precisèt sulpic que, d’en primièr, caldriá desemposcar lo brèç.
– Siás tornarmai aital… diguèt l’ainat, un chic fatalista.
– Tornarmai, Viçenç.
– Tornarmai per dos… se ne vira, faguèt un dels bessons.
– Aquò rai, metrem dos cadieirons, apondèt l’autre.
Après un cort silenci, lo paire concluguèt :
– Val mai dos de vius qu’un de mòrt. [...]

Article de premsa:

Sèrgi Gairal sul sieu libre 'Delà la mar'
Après de la sortida de son libre "Delà la mar", Sèrgi Gairal presentava en 2008 a Montalban son trabalh d'escritura e de traducion. Sorsa La Beluga (Tarn e Garona) - Numèro 4 - Octobre de 2008 - Pagina 22  :

Del Roergue a Pigüé : l’aventura argentino-avaironesa
Nasquèri a Castras en 1948. Èri professor d’espanhòl fins al 30 d’agost de 2008 e soi retirat a Vilafranca de Roergue dempuèi lo 1èr de setembre [2008].
Dins las annadas 90, me venguèt l’enveja d’escriure en occitan. Mon primièr roman, Lo barracon, sortiguèt en 1996, lo segond, Un estiu sus la talvera, en 2001, lo tresen, Delà la mar, en 2004 (totes tres dins la colleccion A Tots de l’IEO). Quand arribèri dins Avairon, fa 31 ans, aprenguèri que fòrça Roergasses s’enanèron viure endacòm mai dins la segonda mitat del sègle XIX e la debuta del XXen. Çò que mai m’interessèt foguèt l’aventura argentina dels que fondèron la vila de Pigüé en plena Pampa, a 560 quilomètres al sud-oèst de Buenos Aires.
L’iniciativa foguèt presa per Clamenç Cabanetas (Clément Cabanettes), sortit d’Ambèc prèp de Sant Còsme d’Òlt. Après aver estudiat e aquesida una formacion militara, partiguèt per Argentina per de rasons professionalas. Enlà aprenguèt que lo govèrn argentin vendiá de territòris immenses preses als Indians. Sautèt sus l’ocasion, crompèt 27000 ectaras amb lo projècte de crear una colonia roergassa sus aquela tèrra. Amb un compatriòta, Francés Issalí (François Issaly), organizèron una campanha de recrutament, e un quarantenat de familhas (160 personas) s’embarquèron a Bordèu lo 24 d’octobre de 1884. Arribèron lo 30 de novembre a Buenos Aires e lo 4 de decembre a l’endrech causit per Clamenç Cabanetas per i establir la colonia, endrech que bategèron Pigüé (mot d’origina indiana), vila de 13000 estatjants uèi.
Es una aventura vertadièrament extraordinària quand òm pensa que la màger part d’aqueles emigrants èran pas jamai sortit del departament, avián pas jamai viatjat en trin, encara mens en batèu. Aquela aventura m’interessèt d’autant mai que la lenga d’aquel mond èra l’occitan, la sola que coneissián. En realitat, foguèt una colonia occitana que s’establiguèt dins la Pampa ont la lenga demorèt viva pendent longtemps. Es una de las principalas rasons que me butèt a escriure un roman en rapòrt amb aquela aventura. Me cal precisar qu’es pas una reconstitucion istorica dels eveniments. Es una ficcion que se debana dins aquel contèxt, a la fin del sègle XIX. Comença dins Roergue e s’acaba en Argentina, a Buenos Aires e a Pigüé.
Qualque temps après la sortida del roman, pensèri als descendents d’aqueles Roergasses que son ara d’Argentins vertadièrs que parlan espanhòl. Pòdon pas legir lo roman en occitan, plan segur. Es subretot en pensant a eles que lo volguèri revirar en espanhòl. Lo roman, Allende los mares, sortiguèt en 2006 a compte d’autor e agèri la possibilitat de ne mandar 188 exemplars a Pigüé dins l’encastre d’una accion umanitària per l’espital de la vila. Aital los Pigüenses e maites Argentins lo pòdon legir, mas tanben totes los que, aicí e ailá, coneisson e aiman l’espanhòl.
Sèrgi Gairal, article publiat sus www.occitanparis.com