Nòvas Agenesas - Crístian Rapin - ATS 91

Nòvas Agenesas - Crístian Rapin - ATS 91
Recuèlh de novèlas

Perqué aquel títol tan modèst per una garba de nòvas que d’una que i a, coma l’esveniment, aguèron tres edicions ! Benlèu per plan marcar la diferéncia ambe las novèlas de sciéncia-ficcion ? precaucion significativa, que la planeta agenesa, sens jamai rompre ambe una actualitat omnipresenta, nos desvela sos secrets e sas estranhetas, son mircocòsme traversat de passion, de crudeltat e tanben de tendresa. cada nòva es una pòrta que se duèrb sus aqueles espandis de poësia e d’accion que la memòoria collectiva es pas jamei absenta : n’es lo testimòni la causida del tèrme classic "nòva" al lòc de l’ambigú "novèla". la vila d’Agen es lo centre romanesc d’aqueles racontes coma lo castèl de Camalòt es lo centre de gravitat dels romans de la Taula redonda.

Colleccion A Tots 91, IEO Edicions.

L'autor:

Cristian Rapin es nascut en 1931 en emigracion, a Clamart, prèp de París, e nos a quitat en 2022. Cristian Rapin fa partida d’aquela generacion d’escrivans sortits de la vila que la societat tradicionala lor es una referéncia preciosa mas non una vertadièra nostalgia.
Jornalista, poèta, scenarista, lexicograf, son inspiracion s’es noirida de l’experiéncia quotidiana e de la practica del catalan, del castelhan, de l’anglés e del vietnamian. Sa vida, sompartida entre l’escritura e la militança, alimenta sas òbras d’autenticitat e de modernitat.

D'un autre costat, Agen èra sa vila de còr e en 1986, li aviá consacrat un recuèlh de novèlas Nòvas agenesas. Fa ara incontestablament partida dels illustres d'Agen al meteis títol que Jansemin, son illustre predecessor, Louis Ducos du Hauron e Michel Serres.


Article critica:

[...] Lo recuèlh se dobrís sus la novèla « Lo naufragat ». Aquesta sembla curiosament dintrar en ressontida amb la situacion qu’es la nòstra. Vòli dire que se poiriá interpretar coma una parabòla de la situacion del pòble occitan a l’ora d’ara. Va sens dire que l’eròi que fugís amb lo libre clausent la clau del salvament del pòble poiriá èsser qual que siá.
Mentretant, s’endevina tanben, e pro aisidament, que lo libre poiriá èsser lo diccionari grand de Cristian Rapin que conten tota la lenga, e doncas tota l’identitat de la nacion occitana. Èssent que, coma cadun sap, e coma o disiá tan plan Frederic Mistral que Francés Fontan, « Qual ten la lenga, ten la clau que de las cadenas lo desliura ». Aquí residís la fòrça literària dels grands e dels egrègis : en qualques brèvas paginas, amb una sembla parabòla, nos remembran que l’avenidor de la nacion occitana, l’avèm dins lo còr, lo cap e los braces.
Aquò’s a nosaus de nos mesfisar dels opressors de tota mena que se pòdon amagar pertot, i comprés suls trepadors de las garas.
Dins « Lo virasolelh » Cristian Rapin nos fa passar d’un monde a un autre, de lo del sòmi a lo de la realitat. Aquela passejada poetica entre necessitat vitala e amor es cargada d’emocions blosas. Aquel tèxte, per èsser estat escrich dins las annadas setanta del sègle passat, podiá evidentament pas passar per malhas la realitat d’una joventut occitana alara tota embugada de cultura bolhenta. Çò que marca aquelas « Nòvas agenesas » es plan solide la modernitat de l’escritura de Cristian Rapin. Lo ritme de sa narracion es plan mestrejat entre d’unes passatges mai o mens abrivats segon las necessitats del raconte. Aquela modernitat dins la forma empacha pas lo mistèri d’èsser present. S’i pòt mesclar, quand ne vira, un peçuc de romantisme que ven completar l’arcolan espectaclós d’aquel engenh narratiu unic dins la literatura occitana contemporanèa. Ai de mal a comprene cossí las creacions literàrias de l’autor agenés son pas mai presas en compte pel cortal universitari occitanista.
Tornar visitar l’òbra de Cristian Rapin es descobrir l’imaginacion fantasierosa d’un òme que foguèt de longa un umanista tolerant e generós. Una qualitat evidenta dins sa poesia, mas qu’o es tanben dins sa pròsa.
Dins aquestas « Nòvas agenesas » descriu lo pas qu’un de sos eròis deu far per s’engatjar al servici del seu país. Un país que fins alara aviá demembrat a fòrça de viure dins un autre. Es aquí, dins « La frontièra », que Cristian Rapin sosca al dilèma de los que causisson d’operar una virada dins lor vida, de cambiar de direccion e de perspectiva nacionala. A los que vòlon pas pus se mentir e que se vòlon tornar trobar dins lor prigondor d’èime.
- Aicí comença Occitania, es çò que i a d’escrit sul cartèl.
- Occitania ?
- Òc, Occitania, anam dintrar dins Occitania.
- Qual a pogut placardar aquò ?
- Qué sabi ieu ! Son de monde qu’an esprovat lo besonh de o far saber. De felibres benlèu o de nacionalistas occitans.
La novèla titolada « L’eveniment », amb lo recuol, se pòt qualificar de pòst-seissanta-uiètarda. Clau totes los ingredients e las envejas socialas de las annadas 1970. Non pas que d’uèi siá venguda vielhachona e sens interés ; al contrari ! Revela cinquanta ans pus tard tota la modernitat de l’òbra de Cristian Rapin. L’escrivan sabiá bastir de ponts entre las divèrsas activitats umanas. L’òme viviá en dirècte amb lo pòble coma o faguèron totes los escrivans màgers que traversèron l’istòria de la literatura mondiala. Coneissiá las prigondors, vòli dire los abissis, de l’anma umana. Atanben dins un meteis tèxte podiá joglar entre amor, economia, politica e, quand ne virava, erotisme e sexualitat. Aquelas « Nòvas agenesas » son aquí per ne testimoniar. S’i fa de rescontres estranhs que cada lector se congostarà de descobrir a flor e a mesura que ne virarà las paginas. Aquel recuèlh es pas desprovesit d’umor que Cristian Rapin sabiá jogar de la comèdia umana dins totas sas dimensions. Per se’n mainar i a pas qu’a legir sa novèla « Illari » que ieu considèri coma un cap d’òbra del genre. Aquesta nos passeja dins de mondes pauc o pro antagonics, çò que permet a l’autor de nos far passar amb delectacion de la cabra al perièr. O fa amb una requista aisidesa. S’amusa en nos amusant e nos espantant. Çò qu’es la marca d’un saber-far literari de tria.
Dins aquel recuèlh cada personatge es plan tipat e l’autor los mena dins d’endreches improbables. Que siá lo colcavestit, l’estudiant, lo militant o la puta, totes vivon gaujosament lor destinada jos la pluma assegurada d’un escrivan que d’ara enlà nos va mancar.

[...]

Estrach de l'article de Sèrgi Viaule, dins Lo Lugarn n° 143.