Livre de mémoires de Mermet Claret - Texte occitan (1458 – 1466) - J.-C. Rixte

Livre de mémoires de Mermet Claret, seigneur de Treschenu, habitant de Valréas - Texte occitan (1458 – 1466)
editat per Joan-Claudi RIXTE, amb introduccion, glossari complet e index.

Livre de mémoires de la maison de noble et puissant seigneur Mermet Claret, seigneur de Treschenu. Entièrement écrit en dialecte du bas Dauphiné, ce registre fournit une grande quantité de renseignements précieux sur l’agriculture, le prix des denrées, l’administration foncière, etc.

En traient de l’eissuble e en editant, aube rigor e competéncia, questo Livres des mémoires du seigneur Mermet Claret, dins son tèxte occitan, Joan-Claudi Rixte fai un servici a la comunautat scientifica : surtot aus istorians o aus etnològues que s’interèssan au foncionament dau pastoralisme e aus lingüistas qu’estudian la variacion de la lenga dins l’espaci, mai que mai dins aquelo país septentrional dau domeni occitan.

Mais un témoignage écrit du passé aussi important que celui-ci devrait satisfaire également tous ceux qui, chercheurs professionnels ou amateurs, ou simples citoyens, veulent prendre connaissance des richesses et de la diversité de leur patrimoine.

Estrach de la prefaci de Jean-Claude BOUVIER, Professeur émérite de langue et culture d'oc d'Aix-Marseille Université.

Du Diois au Comtat venaissin.

Edicions de l’Institut d’Estudis Occitans de Droma (IEO 26).

Article critic:

Joan-Claudi Rixte rend servici a Occitània en li tornant una part de son istòria: publica un tèxte occitan del sègle XVen.
            Un còp mai vòli rendre omenatge a la granda federacion d’educacion populara qu’es l’Institut d’Estudis Occitans. Se l’occitanisme viu encara d’un biais popular dins fòrces vilatges d’Occitània es de mercés als cercles locals de l’IEO. Se viu al nivèl dels departaments occitans es per çò que i a de seccions departamentalas que coordonan los cercles locals e qu’engimbran de manifestacions culturalas importantas. Se l’occitanisme viu al nivèl de las regions es de mercés, entre maitas associacions, a las seccions regionalas de l’IEO. Enfin, sens lo nivèl nacional de l’Institut d’Estudis Occitans per representar la lenga e la cultura occitanas al nivèl inter-nacional, aquestas serián invisiblas e, per tant, inexistentas. Teni a o remembrar talament ausissi tròp sovent dins l’occitanisme los prepauses suicidaris dels que calomnian un nivèl o l’autre de l’IEO. L’Institut d’Estudis Occitans es un tot e tirar una pèça de l’edifici revendriá a lo far s’afrabar.
            Demest las instàncias de l’IEO, vòli metre en abans uèi lo trabalh d’edicion de las seccions departamentalas. Son nombrosas a publicar regularament qualques obratges. Demest aquelas la seccion de Droma que torna al public d’escriches occitans ancians, mas tanben d’obratges literaris.
            En debuta de 2024 nos prepausava « Livre de mémoires de Mermet Claret, seigneur de Treschenu / Libre de memòrias de Mermet Claret, senhor de Treschenus ». Es presentat per Joan-Claudi Rixte qu’es un especialista en paleografia e bon coneisseire de l’escrich occitan. Aqueste es pas son primièr estudi publicat. Ja en 2019 nos aviá balhat « Los comptes consularis de Taulinhan ».
            Aqueles quasèrns, tenguts entre 1455 e 1529 per Mermet Claret son un registre patrimonial. O, se volètz melhor, un libre de comptes de sos afars ont son repertoriadas sas transaccions comercialas e la gestion de sos bens e los de sa familha alargada. Tot i es notat : çò que ven, çò que crompa, çò que còsta lo personal sasonièr o non qu’embaucha, sos desplaçaments, etc…
            A legir aquel libre de comptes, òm se maina sulcòp que, fin finala, i a pauc de diferéncias entre l’occitan de la fin del sègle XVen e la debuta del XVIen e lo que soi a vos escriure. Emai se la grafia es benlèu pas tan blosa que la qu’emplegavan los Trobadors quelques sègles pus lèu, pasmens se tracha d’una grafia classica que deuriá far soscar totes los partidaris provençals de la grafia afrancimandida e farlabicada que s’entestardisson a vóler promòure. Lo glossari en fin de volum que nos balha Joan-Claudi Rixte es aquí per testimoniar de la perennitat de la lenga nòstra a travèrs los sègles. Lo vocabulari a gaire cambiat. Los francismes i son escarses. D’aquí, entre maitas rasons, l’interés de tornar publicar aquela mena de tèxt ancian. Es caporal de saber d’ont venèm per traçar l’avenidor. Es un exercici que devèm contunhar e Joan-Claudi Rixte coma la seccion dromesa de l’IEO o an plan compres. D’aquò los devèm mercejar.
            Se tracha d’un obratge qu’explòra en prigondor la lenga d’una epòca. Atal, sègles aprèp sègles, se pòt restituir l’evolucion de la lenga nòstra. La conclusion que se pòt tirar d’aquel estudi, se ne pòdi jutjar aprèp aver legit l’obratge, es que la lenga evoluïguèt tras que lentament. Autra evidéncia que se’n pòt tirar es que la lenga s’es totjorn escricha, siá a destinacion del public o en privat.
            En tirant del desbrembièr aquel registre patrimonial del senhor Mermet Claret, Joan-Claudi Rixte rend servici a Occitània en li tornant una part de son istòria, mas ajuda tanben la lingüistica nòstra. Lo patrimòni escrich occitan es immens e diversificat. Es lo tresaur de la lenga nòstra. Un eretatge que justifica lo combat que menam per sa resocializacion.
Aquel trabalh de Joan-Claudi Rixte es a l’encòp scientific e militant. Nos devèm d’encoratjar aquela mena de publicacion, emai s’es pas aisida de legir coma son jamai aisit de legir los estudis scientifics. Pasmens tot combat nacionalista se deu d’èsser apevat sus d’elements identitaris evidents e quin pòt èsser lo marcaire mai patent que la lenga per marcar una identitat nacionala ?
            Coma de costuma Joan-Claudi Rixte, per aquel estudi coma per sos precedents, fa pròba d’una grand rigor scientifica. Son erudicion e son biais de menar sas recercas permeton una publicacion acabada. Atanben, estimats legeires, vos convidi totes a crompar aquel libre. O cal far se volèm ajudar e atal balhar un avenidor a la recerca dins lo domèni occitan. Res se farà pas sens esfòrces.
                  Article de Pèire Rabasse, publiat dins Lo Lugarn dau 15  de setembre de 2024.