Nhòrlas - Danièl CHAVARÒCHA

Nhòrlas - Danièl Chavaròcha

Sèi demorat un vintenat d’annadas a far regent dins un vilatge del Perigòrd Nègre.
Vertat que regent de campanha èra mai qu’un tribalh. Quò començava per èstre una causida de vita e quò veniá lèu un biais d’èstre. E al fial del temps, quò se virava en-d’una folosofia vertadièra que se podiá pas inventar en vila o endacòm mai.
Per èstre regent de campanha, caliá èstre païsan al sens plen de lo qui viu dins lo país e per lo país. Aprenguèri aquí tot çò que la vita a de mai enrasigat, tot çò qu’aquela cultura millenària a de mai pregond.
Avisèri e aprenguèri. Avisèri las causas, las bèstias e lo monde. Avètz aquí un palm de çò qu’ai ajut lo temps d’avisar.

Son aquí amassadas las 48 Nhòrlas volumes 1 e 2, que lo prumièr CD pareguèt fai bèl temps.

48 istorietas per rire, noiridas del país, longas de qualques linhas a qualques paginas : de qué s'amusar ! Amb dos CD (tèxtes diches per l'autor). Lo prumier de 28 titols e d’una durada de 67 minutas e 14 sec., lo segond de 20 titols e d’una durada de 70 minutas e 16 sec.


Edicions Novelum - IEO.

L'autor:

Danièl Chavaròcha nasquèt a Sarlat en Perigòrd Negre. D'en prumièr regent de vilatge, vengut mèstre caminaire d'occitan, se botèt a escriure en se noirir de son país e venguèt contaire. Autor de tèxtes de cançons per los gropes Peiraguda puèi Pissafreg, escriguèt tanben un fum de cants e comptinas per los dròlles qu'aprenon l'occitan. Publiquèt dels libres-CD coma los Contes de rire e los Dialògues occitans, mai lo CD Parlotes et racontailles.

Article de premsa:

De nhòrlas pas totjorn risolièras

   Se mon mestièr es de vos presentar cada quinze jorns un libre sus aqueste blòg del Lugarn e se m'astrenhi sistematicament a parlar de totes los libres que legissi ; aquí-me plan embestiat. Plan embarrassat per çò que, tant val o dire, aqueste libre de Danièl Chavaròcha m'a pas brica estrambordat.

   Quand lo crompèri, amb sos dos Compactes Discs, me diguèri qu'aquò èra engenhós d'aver enregistrat de tèxtes. D'efièch, dins una societat occitana de mai en mai desoccitanizada, ont s'ausís de mens en mens la lenga, es totjorn una bona causa d'aver a posita d'aplechs audio per permetre als apreneires, als valents que se vòlon apropriar la lenga, de la poder ausir, foguèsse pas que per l'intermediari d'un mèdia. Mancam de libre-discs e de videos, atanben podèm mercejar Novelum, la seccion peirigordina de l'Institut d'Estudis Occitans, d'aver pres aquela iniciativa. Vertat qu'es una associacion dinamica que de tot temps s'es trachada d'edicions, çò qu'es o seriá, çò me sembla, la tòca de cada seccion de l'I.E.O., emai se d'aqueste punt de vista d'unas son mai aluserpidas que d'autras.

   Danièl Chavaròcha es conegut per èsser estat un bon musician. Emai o es encara probablament, que la musica se pèrd pas. Escriguèt de tèxtes de cançons pels gropes Peiraguda e Pissafreg al temps ont i aviá encara de monde per far virar los artistas occitans. Foguèt un moment donat lo menaire de Pissafreg, una còla creatritz de musica.

   Aquí que nos ven amb un libre-disc de çò qu'es anonciat per èsser de nhòrlas. Alavetz, la nhòrla ! Sabiái que la nhòrla èra pas lo conte. Sabiái que la nhòrla èra la galejada, una istorieta umoristica per amusar los velhaires del temps que i aviá pas encara la television per nos empoisonar l'èime amb un umor parisenc que ieu supòrti pas pus desempuèi bèl briu. Tant e plan qu'agachi pas pus lo fenestron catodic, vist que totes sos programas son pensats e fargats a París. Adoncas, ieu pensavi que la nhòrla èra una contaralha risolièra que descriviá una situacion pintoresca, descalada, mas que totjorn aviá a véser amb la finesa de l'esperit occitan. Qu'aviá a véser amb totas las possibilitats que balha la lenga nòstra per jogar amb los mots, los apariar de tal biais que lors contrastes poguèssen butar al rire. Pensavi que la nhòrla èra l'art de retrachar de tròces de vida excepcionalament comics. Pensavi qu'èra una composicion per quitament permetre als enfants d'usar e d'abusar de l'engèni de la lenga e de l'esperit occitans.

   Un dels efèctes comics se produsís per l'exageracion. Pensavi trobar un fum d'exageracions dins aquestas nhòrlas de Danièl Chavaròcha. N'i a ben qualques unas, mas gaire. Pensavi que la nhòrla servissiá a butar al pus naut l'esperit occitan tot en s'amusant. Non que la nhòrla foguèsse una òbra literària de tria, que per aquò avèm d'autres mejans d'expression, mas auriái presat que la nhòrla foguèsse un joièl preciós de transmission d'una part de la cultura nòstra, un pont amusarèl entre las generacions.

   Malaiga de malaiga ! A legir e ausir aquel libre-disc, me maini que me soi enganat, e bravament enganat. Las ai pas comptadas talament foguèri decebut, mas mai de la mitat d'aquelas nhòrlas se debanan en dejós de la cinta. M'esperavi pas a n'aquò. Aquel obratge es ni mai ni mens qu'un florilègi d'istòrias calhòlas per contar en fin de repaissòla, quand lo monde son mièg bandats. Son de contairòlas gorrinas per frustats sexuals. D'unas son d'efièch grossièras e quitament escatologicas. E me demandi se la cultura occitana aviá besonh d'aquò : renovelar lo repertòri salaç de nòstre patrimòni. Ieu soi benlèu un pauc especial e benlèu pissafreg, mas las istòrias de cocuts e la misèria sexuala dels autres per benlèu esconjurar la seuna, aquò's quicòm que me faguèt pas jamai plan rire.

   Urosament aqueste obratge clau qualquas bonas suspresas. Emai se a mon gost son pas pro nombrosas, d'una nhòrlas son claufidas d'esperit. N'i a de vertadièrament trufandièras. D'unas se trufan dels tecnocratas que sián prefèctes o enarcas, que sovent son los meteisses. Mas se trufan tanben, quand ne vira, dels inspectors de tota mena e autres notables mai o mens onèstes, mai o mens competents. Aquí, me sembla que la nhòrla es plan pus fòrta que quand vòl parlar d'una frucha defenduda qu'es en realitat pas defenduda brica.

   Domatge per totas las retenenças que precedisson per tant que dins l'enregistrament prepausat, la votz de Danièl Chavaròcha es totjorn plan plaçada, modulada e articulada a plec. L'intonacion balha de relèu als tèxtes. Permet de pivelar l'auditòri. Benlèu qu'es son mestièt d'ensenhaire que portèt lo contaire a mestrejar sa votz per atràser l'interés del public. Se ditz, amb rason, qu'un bon professor deu tanben èsser un bon comedian. Aquesta prestacion de Danièl Chavaròcha ne pòrta la pròva.

   Sa paraula raja de contunh amb un debit plan mestrejat. Fa una votz grava e potenta. Talament que, s'aquò fasiá de besonh, aquela votz poiriá virar al troneire. L'auditor, a l'escotar, a pas besonh de l'imatge. Lo se pòt imaginar sus l'empont acompanhar son dire per de gèstes mesurats que balhan d'ample a la paraula. Vist la fotografia portada sus la quatrena de cobèrta, se pòt pensar que lo contaire a la prestança que cal per impausar sos tèxtes. Cada contaire a son estil, plan solide dictat per sa personalitat pròpria e son fisic, doas causas intimament ligadas.

   Se sètz amators d'aquel genre de literatura, podètz crompar e escotar l'obratge. Pels autres demòran la poësia, la cançon, lo conte, lo roman, etc…

Article de Pèire Rabasse, publiat dins Lo Lugarn dau 31 d'octòbre de 2017.