Daus vistons dins la nuech - Joan-Peire Lacomba

Daus vistons dins la nuech - Joan-Peire Lacomba

Un brave recuelh de dotze novèlas ineditas e escritas en occitan (lemosin) per Joan-Peire Lacomba, autor e reviraire occitan.

Impregnadas per la natura lemosina, que mesclan situacions istoricas atestadas, com los combats deus maquís de la segonda Guèrra mondiau, dab itineraris personaus fragiles e singulars. Que jògan dab la marja incertana qui dessepara e liga la realitat e lo fantastic, çò irracionau e çò de rasonat.

Joan-Pèire Lacomba nos ofrís de tèxtes fòrts de simbolica occitana. Son cargats de rescontres inesperats.

Illustracion de Muriel Selleron, edicions Letras d'òc.

Extrach:

Aqueste còp sentiguet una preséncia.
S’aplantet. Se reviret doçament, lo gorjarel sec.
Teniá a doas mans sa gròssa cana d’agrafuelh que semblava mai un bon baston qu’una cana e, de tant era segur que totas ’quelas « aparicions » eron mai las de coquins que non pas las de bèstias subrenaturalas, se disiá :
« Vas veire, lo leberon ! Vas veire tas còstas, per mon arma… »
Mas en fàcia de se, ’quo era pas lo leberon, nimai quauque goiat emamiraunat…
’Quo era un lop.
Un vertadier.
A vint pas.
Dins la raior de la luna que fasiá luquetar sos uelhs rosses e sos petits vistons negres.

[...]

"L'Achile s'avancet d'un pas per se ben campar.
Engatget lo charjador de la Sten.
Lo quilhon de seguretat lambet.
E aquí, de biais, voidet son prumier charjador.
Sarradas coma de peseus dins una cotela, en far volar per l'aire las fuelhas sechas, las balas pialavon la charral, esquiçant lo silenci que semblava entraupar los bòscs.
L'aparicion s'era 'plantada. Al mieg de la charral. Tan de subransida coma totara lo Minhard e lo Barron.
Las tres quatre darrieras balas del charjador traucheron lo debas de son lençol que flaqueget un pauc. L'Achile creguet d'auvir una promida." (La Dama blancha)

Critique:
D’unes d’aquestes tèxtes de Joan-Pèire Lacomba -emai benlèu totes- exploran las pregondors de l’anma umana. E quand aquestas anmas son lemosinas, va sens dire que nos passejam dins los abissis de l’insondable. L’imaginari de l’autor es capable de s’anar abeurar a las fòssas mai improbablas, aquò, plan solide, pel plaser del legeire. Coma creator, se balha pas cap de termièras. Atanben es testimòni de mantunas traucadas a travèrs la realitat. Entre maitas causas es mèstre dins l’art de manejar lo suspens. Sap susprene lo legeire al moment e a l’endrech ont s’i espèra lo mens. Las casudas d’unas de sas novèlas -es pas sistematic- pòdon èsser susprenentas e quitament espantantas. Es, a mon vejaire, dins la casuda que se tròba la quintesséncia de la novèla. D’unes tèxtes de Joan-Pèire Lacomba revertan los contes, que disi ? Son contes ! Son escriches dins l’intemporalitat deguda als contes. E, solide, lo meravelhós, l’embelinament apevan e acompanhan aqueles tèxtes que semblan nos arrivar non pas d’enluòc, mas… d’Endacòm mai. A longor de recuèlh, l’autor nos passeja dins lo mond misteriós dels aujòls retrobats per azard en plena laurada o de las salvatginas en cèrca de proximitat umana. Joan-Pèire Lacomba ensaja, dins sas metafòras, de far coabitar mantunes univèrs. Nos prepausa de los descobrir e de los explorar amb el. Entre maites tèxtes, d’unes se dirián de racontes totjorn entre vida e reire-vida, entre mòrt e reire-mòrt. Amb el, fasèm de longa d’anar-tornars dins d’espacis a las termièras imprecisas. Nos passajem dins d’encontradas ont la realitat es fosca e fugidissa ; aquí ont lo sòmi es improbable, benlèu perilhós. Amb aquel obratge, almens per qualqu’unas de sas pèças, sèm ben dins una literatura als contorns e a las embocaduras lemosins, amb tot çò qu’aquò enclaus de natural e de subrenatural, de clarescur e de logica potencialament extravaganta. Quand es pas dins los risques de la vida de cada jorn, Joan-Pèire Lacomba sembla anar quèrre sas inspiracions dins la(s) tradicion(s), al singular e al plural. N’i a gaire coma el per escalcir, e benlèu restituir, un ambient cargat d’emocions qualques còps ambivalentas. Sos tèxtes balhan sovent l’impression d’èsser estat escriches al clar de luna puslèu qu’a la raja del solelh.

Emai de l’astre de fuòc es pas complètament absent d’aquestas novèlas ! Joan-Pèire Lacomba nos ofrís de tèxtes fòrts de simbolica occitana. Son cargats de rescontres inesperats. Avèm aquí una pròsa druda, plan alestida e d’un ritme sostengut. La frasa i es jamai tròp longa e la pontuacion senada, çò que balha un agradiu envòl a la lectura. Quand ne vira recorrís als dialògues, pasmens sens d’abusar. Qualques novèlas van cercar pregond de referéncias istoricas que son totjorn d’eveniments que se van pèrdre dins las nivols leugièras dels tempses ont encara umans e bèstias se parlavan de l’agach ; ont bèstias e umans s’abeuravan a las meteissas fonts. D’epòcas lonhdanas ont las mascas guidavan l’umanitat suls camins de paratge e de felicitat (mas pas unicament !). Coma ja ditz, las novèlas que nos prepausa Joan-Pèire Lacomba son multiplas e desparièras. L’autor passa tanplan del registre del quasi exoterisme a lo del societal. D’autres tèxtes son inclassificables. Dins aqueste recuèlh, vertadièr ancolan de sentits, se i pòt quitament trobar una brèva novèla que qualificarai d’anticipacion. Coma qué, per caminar l’escrivan es ric de mai d’una camba. A seguir aqueles vistons dins la nuèit, anam d’estonadas en embalausidas. L’autor fa una lenga fòrça expressiva. Las expressions idiomaticas emplegadas se seguisson las unas e las autras. Son quitament benlèu pas totas sortidas de l’engèni popular que tanplan d’unas podrián èsser nascudas de l’inventivitat pròpria de Joan-Pèire Lacomba. Per possedir la lenga, rai ! l’autor la possedís, mas aquò basta pas per fargar una pròsa de tria. Cal tanben que l’escrivan ne sàpia jogar amb destric. Çò qu’es aquí lo cas. Per contra, un còp de mai, mèfi a l’iperdialectalizacion se volèm pas rebutar lo monde de legir ! Dins sos tèxtes, Joan- Pèire Lacomba emplega de mots talament iperlocalizats que trenta tres còps dins son libre es estat obligat de portar de nòtas de fons de pagina per los explicitar. Contunhi de pensar que se pòt far una tras que bona lenga, sintaxicament jucosa, coma la que nos prepausa Joan-Pèire Lacomba, sens aver a emplegar de mots iperlocalizats e ara desapareguts de la scèna sociala. Me sembla que se pòt facilitar la lectura cap a una melhora intercompreneson dialectala, sens apaurir la lenga. Aquò ditz, aquel libre de Joan-Pèire Lacomba nos empòrta sus de dralhas encantarèlas per un brave moment de lectura. Es un autor que de mai en mai compta per la literatura nòstra. Fa gaug de constatar que las Letras occitanas son de contunh a se renovelar. Se presatz la literatura, e la devètz presar per èsser arribats a legir aquesta presentacion fins aicí, vos cal crompar e legir Joan-Pèire Lacomba. Crompar e legir de libres occitans es lo melhor servici que podètz porgir a la lenga.

Article de Sèrgi Viaule, paregut dins La Setmana dau 25 d'octòbre de 2017.