D'una guèrra, l'autra - Joan Saubrement

D'una guèrra, l'autra - Joan Saubrement

Lo raconte simple e simpatic d'una enfança urosa, malgrat la pauretat e la guèrra, dins una familha obrièra de Lorena. Un obratge qu'interessarà tanben los adolescents e los adults joves per la descripcion dels mòdes de vida de la debuta del sègle 20en.

"L'idèia d'aquest libre foguèt le coïncidència entre l'assassinat de Juan Jaurès e la naissanca de ma maire a Baccarat, lo meteis jorn valent-a-dire lo 31 de julhet de 1914. Me siàu apielat sus lei racontes de mon grand, pelos dau grand chaple puei sus lo viscut de mei gents, just maridats, dins lo periode dificil de l'entre-doas guèrras, enfin sus mei sovenirs personaus de la "der dei der", qu'aviâu sièis ans en 1940.
Ai vougut donar un agach sus ço qu'ère aquesta guèrra en Lorrena, dins la zona dicha "ocupada". Per acabar, aguent trevat, mai de dètz ans per mon mestier de capitani de la marina marchanda, totei lei pais dau Proche-Orient, dau Magrèb a Turquia, passant per Libia, Egipte, Liban e Siria, ai assajat de ne'n desgatjar une mena d'analisi de la situation puslèu geo-politica que leis eveniments que vivém ara, an mes au premier plan de l'actualitat."

Joan Saubrement.

En occitan provençau, Prefaci de Joan-Claudi Forêt.

Colleccion Memòris, IEO Edicions - IEO-CREO Provença.

L'autor:

Joan Saubrement es nascut en 1934 en Lorena e defuntat en 2015. President dau CREO-Provença de 1997 a 2004, President delegat dau CREO de 2004 a 2008, Vice-president del Col’Oc e clavaire per Telev’Oc (Partenariat ambé França 3 mediterranèa). A jà publicat "D'una mar, l'autra" en co de l'IEO Edicions, dins la colleccion Atots.

Estrach:

Verai que, en defòra de l’escòla, èri totjorn en cò de l’un o de l’autre, siegue au jardin que mei grands l’i passavan d’oras e mai d’oras, siegue a regardar l’Enric refistolar una cadiera, ressolar de cauçaduras subretot dau temps de la guèrra. Aviáu un pichòt banc de bòsc qu’èra clafit dei clavèus qu’en jogant, leis aviáu plantats. Quand se ne’n trobava plus, mon grand èra ben astruc de se’n servir.
Lo vesi encara, coma s’èra ièr, amb son grand faudau e sei bericles plantats sus lo bot dau nas, quauquei pichòtei ponchas caladas entre sei labras que lei preniá puei delicadament una a cha una. Lo vesi tanben, après aver passat lo fieu dins la pega, prendre son alena e cordurar la semèla de son solier.

Article de premsa:

 Segur que lei libres de remembres encombran l’edicion en lenga nòstra, tant en grafia classica coma en mistralenca. Mai que d’un vòu rementar coma èra sa pacola amb un biais de pensar que nos semblariá exotic a l’ora d’ara.
 Lei memòrias de Joan Saubrement nos semblan diferentas, bòrd qu’eu foguèt niston de la SNCF, puei perque aquela enfança se debanèt pas au nòstre, enfin perque s’a laborat quauqua ren dins sa vida, es la mar !
 Joan Saubrement, reviscolaire dau Centre Regionau d’Estudis Occitans de Provença, nasquèt Lorenc dins una familha de caminòts, entre Blainville e Damelevières.
 Podètz imaginar la Meurthe e sei viravòuts onte d’aubres graciós trempan sei brancas sota un cèu totjorn ennivolat.
 « Subretot lo païsatge, tant sociau coma geografic, èra marcat per la SNCF » que nos ditz. « Mei grands, mei gents, foguèron caminòts. Un mitan modèst mai segur de son gaubi, que vivián totei dins una ciutat caminòta, e pantaiavan de venir proprietaris »

Lo segond obratge de memòrias de Joan Saubrement
 Vaquí una enfança normala deis annadas mila nòu cent trenta, que nos cònta Joan Saubrement. Mai la tòca es ben de dire un temps que se podiá esperar dins l’avenir, maugrat leis auvaris.
 E aquelei foguèron pas tot pichons, que l'autor nos ditz dins una entrevista : « ma maire crebèt l’uòu lo jorn de l’assassinat de Jaurès, e son paire la posquèt veire ren que quauquei jorns avans que de se vestir de blu e de s’enanar a la guèrra. E ieu, quand aguèri mei sièis ans, veguèri arribar d’autreis unifòrmes, verds-gris, aquelei. Mon país foguèt ocupat tre l’envasiment de la França, e liberat entre lei bèus darriers. »
 Es la rason dau títol dau librilhon que publican leis edicions de l’IEO, « D’una guèrra l’autra ». L’autra rason es que lo premier obratge de memòrias de Joan Saubrement foguèt sonat « D’una mar l’autra », e consacrat a sei remembres de marin.

S'ajudar leis uns amb leis autres
 Parlarem pas d’aquelei remembres, que vau mai vos laissar lei descubrir. Mai l’important, dins aquela relacion d’a passat temps, es pas tant leis eveniments que l’i son contats que lo biais de pensar.
 « Lei gents se coneissián totei e de s’ajudar leis uns amb leis autres èra la règla premiera. Per finalament crompar un ostau modèst a mei gents, tota la familha faguèt çò que posquèt, e mai lo païsan que vendèt sei dètz aras nos ajudèt a far Sant Miquèu amb sa carreta. »
 Un sistèma solidari, onte la SNCF èra pertot. « Lo prest per crompar l’ostau, e fins qu’a ma borsa de collegian venián dau Camin de Fèrre ».
 A l’ora de l’entrepresa qu’esconde sei resultats dins de paradís fiscaus, e dau caumatge generalizat per lei joines, aquela enfança pasmens modèsta mai sens solesa, semblarà a mai que d’un una mena d’Andalosia de l’Ubac.

Article de Michel Neumuller, dins Aquò d'Aquí de decembre de 2014.