Leis Inaudibles - Daidier Mir

Leis Inaudibles – Daidier Mir

Lo 7 de junh de 1974, l’armada francesa vueja lo vilatge de Bròve (Var) de seis abitants.
Cinquanta ans après l'expropriacion per l'armada del vilatge de Bròve situat dins lo camp de Canjuèrs (Var), Daidier Mir es anat al rencontre dels abitants e dels actors de la contestacion suscitada per aquela decision.
Qué demòra uèi d'aquela memòria ? Qualas son estadas las consequéncias en tèrmes de produccion culturala en lenga occitana en Provença ? Retorn sus aquel episòdi istoric amb los que l'an viscut.

Leis Inaudibles es un obratge caleïdoscopic que multiplica lei ponchs de vista e lei biais de dire aquela istòria. L’autor sortís de son experiéncia pròpria e se’n va au rescòntre deis estajants expropriats e deis artistas qu’assagèron de s’opausar au projècte. D. Mir parla en son nom pròpri sota fòrma de d'assag, de novèlas ò de critica de filmes, mai tanben alanda sei paginas ai testimoniatges deis actors d'aqueste drama. Aicí l’intime exprimís l’universau, lo passat se conjuga au present e au futur.

Après La cartografia d’un sòmi, l’artista lança un libre novèl en çò de l’editora Edite Moi ! Leis Inaudibles es lo tresen títol publicat per l’artista plastician Daidier Mir que, sensa relambi liga la lenga-cultura occitana a son òbra. Lo bilingüisme es per èu una aisina, tant coma la gravadura o la fotografia. D’aquesta passa nos conta una istòria que partís de son univers personal cap a d’autras gents. Es a prepaus d’un vilatge qu’es estat suprimit dins Var per venir un camp militar. L’obra se ditz Leis Inaudibles e lo Daidier nos contarà en detalhs aqueste afaire de la comuna de Brovès.

Aquesta publicacion fa seguida  a una enquista lònga de dos ans de collectatge, e Daidir a realizat un metratge-lòng documentari eponima onte dona la paraula ais actors d’aqueu projècte (lei retarchs se pòdon veire subre lo site dau CIRDOC).

Un obragtge bilingüe occitan-francés de Daidier Mir, illustrat per seis òbras de fotografia e de gravadura.

Colleccion Mots à mots, edicions Edite-moi !

Estrach:

A l’ora d’ara, que sòbra d’aquela istòria ? Coma se pòt trenar ambé lo present per lo rendre mai espés ? Es ansin que remontèri lo fiu que m’estacava a Bròve per donar la paraula a aquelei que l’i visquèron, l’i vivon encara a la broa dau camp ; a aquelei que luchèron còntra l’establiment de l’armada, que montèron sus lo pontin, que prenguèron la pluma, la guitarra e que percorrèron lei rotas per dessenhar un autre monde.
(p. 65).

Testimoni de Lileta (Liliane Brun-Montaland), 20 ans a l'epoca, e qu'a creat l’Associacion deis Ancians e Amics de Bròve: « A l’arribada… ai vist mei gents que ploravan plegant sei paquets au lume dei candèlas, que li avián copadas l’electricitat e l’aiga…. Era un balèti de camions, de tractors, de camions militaris, de gendarmas… Lei paurei vièlhs que vivián solets coma Juli Fabre, Alix Garièl foguèron menats a l’ospici de Selhan per l’i acabar sa vida. Alix èra veuse, son òme èra pas jamai tornat de gèrra de 14, son fiu èra mòrt a la guèrra de 40, e ara, èra l’armada francesa que la garçava defòra sensa que sachèsse ont anar ».

Article de premsa:

En 1974, lei darriers estatjants de la comuna de Bròve, dins lo naut país varés, quitavan lors ostaus, fòrabandits de sei tèrras per laissar la plaça a l’armada. 35 000 ectaras condemnats, acaparrats per la creacion dau mai grand camp de tir d’Euròpa occidentala, lo camp de Canjuèrs…
De familhas que deguèron quitar çò que de generacions de fremas e d’òmes avián bastit de sei mans, una òbra de paciéncia, una òbra collectiva escafada d’un trach d’estilò, d’una signatura d’Estat sus quauquei documents oficiaus dins un burèu dau Ministèri de la Defensa. Lo libre de Daidier Mir ven, 50 ans après, reprene lo fiu romput e seguir lei traças d’aquelei vidas expropriadas. Es un obratge originau qu’oscilla entre biografia, testimoniatge, reportatge, entrevista, fotografia e pintura, pròsa poetica e recuelh de paraulas, retrachs…
L’autor nos convida dins sei sovenirs d’enfant que passava sei vacanças dins leis espacis liures dau causse de Canjuèrs, mai nos mena tanben au rescòntre d’una galariá de personatges qu’an totei un rapòrt mai o mens estrech a aqueu territòri. Lo libre dona la paraula a toteis aqueleis « inaudibles », lor dona un espaci per que posquèsson dire, amb sei mòts e dins lor lenga intima (pòt èstre lo provençau o lo francés) çò qu’an viscut e coma vivon ara, quina relacion an encara amb lor vilatge desertat, amb la remembrança, amb la lucha. Autrafes Bròve èra lo luec de lors amors, de la fèsta, dei grands recampaments a l’entorn de l’amontanhatge dei estròps, un vilatge-carrièra dobèrt coma una draia que fila vèrs leis auturas verdas deis Aups. Ara es un vilatge mòrt dei teulissas de tòla rovilhada (lei teules foguèron raubats), dei còntravents barrats, en riba de rota. Abandonat per ren, que l’armada s’en sièrve pas, d’alhors, per sei manòbras…
L’interès dau libre de Mir es que despassa aqueu silenci, aquela immobilitat de l’imatge calhat de l’abandon per remetre en òrdre tota una coeréncia, tornar faire circular una memòria viventa e movedissa. I a, segur, la resignacion, lo rèire gost amar de la desfacha (a l’invèrse de la batalha emportada per lei paisans de Larzac, quauqueis annadas après), mai aquò lèva ren a la dignitat e a la fòrça d’aquelei tèxtes recampats coma lei brigas d’un mirau romput. Mes ensem, leis uns a costat deis autrei, entrecopats de fotografias d’epòca e de documents, de creacions graficas, de poèmas, d’extrachs de cançons : fan un tot, recompausan un monde. Aqueleis « inaudibles » parlan, dempuèi lei cauquiers secs de Canjuèrs, d’una problematica universala. Coma viurem, deman, en armonia amb l’espaci que nos enròda, dins lo respièch deis òmes, de sa cultura, de sos luecs de vida e coma sauprem luchar còntra una politica bòrnha que, l’istòria o pròva sovent, nos mena dins l’androna ?
Article de Silvan Chabaud, dins Lo Diari, lo 14 d'octobre de 2023.

Entrevistas video (film documentari):

Nascuda a Bargema, Yvette Brémond cònta son aprendissatge del francés a l'escòla de Bragema puèi a aquela de Bròve.

Mai de retrachs video en linha sus lo site dau C.I.R.D.O.C: https://occitanica.eu/items/show/58977