Lei passatemps - Michel Miniussi (version occitana)

Lei passatemps - Michel Miniussi  (version occitane)

Michel Miniussi se carrava de z’escalcir tot d’un biais paradoxal, e aquò’s ben per aquò qu’a balhat als Passatemps la fòrma d’un laberinte envertolhat, los retortilhs d’un raconte sens sortida que son sol movement es lo d’u virar lentàs de las sasons, del temps que passa.

Lo libre se debana sus una Còsta caduca, de palaces e de palmièrs, claufida de sembla aristocratas. Acompliment de l’alienaciondins aquesta rompedura entre la societat cosmopolita costat Croisette e la lenga que la conta, que, fin finala son tant artificialas l’una coma l’autra. Armonia descordanta, sabentament picada d’anglicismes e de gallicismes.

Lenga-glossari, mas la quita vida es inventari, inventari uman : "Era la vida, eran las vidas, una farandola de caras, una galariá de portraits". Inventari tanplan, gaireben fetichista, d’objèctes ostentatòris. Daimlers o autras Bentleys, autòs-derision, autò-derision d’un ascèta de la filologia.

Mas l’espèra de Michel Miniussi es d’una paciéncia tranquila. Per la paga pr’aquò, es la nostra paciéncia que vòl : los Passatemps son de còps que i a pro susprenents, amb de recontorns amagats, los cal desgrunar sens se coitar, per n’espelir lo grelh preciós (los Passatemps son tanben de "ceses bequins").

Dins l’embarrament de sa desillusion, Michel Miniussi quita la pòrta entre-dubèrta : lo libre s’acaba sus una "alba".

Frédéric Voilley.

Prèmi Antigone, Ciutat de Montpellier 1994

Editat per Les Amis de Michel Miniussi.

L'autor:
Michel Minuissi es nascut a Paris lo 15 d’agost de 1956.
Passa sa joinessa a Canas sins sa familha mairala, provençala de longa tradicion. A l’entorn de 17 ans, encontra lo grop de lenga occitana de Nissa e participa activament a la parucion de lor revista "La Beluga". Perseguís sos estudis universitaris a Montpelhièr, sota la direccion de Robert Lafont e s’especialisa dins la literatura occitana per ne venir un element actiu, rigorós dins son escritura, brilhant e creator.
Conservator de bibliotèca en País d’Oc, entreten una correspondééncia rica e reguara amb los escrivans de lenga occitana.
De mai, escriu e publica, sovent jos anonimat o amb un escais, dins la revista OC, e ne ven redactor tre 1986 de letras, nòtas literàrias, estudis d’autors, poèmas, ensages...
En 1988, paréis son primièr roman, Jiròni, editat per Jorn/Fédérop (presentat per Robert Lafont).
Gravament malaut tre 1981, perseguís amb tenacitat son òbra escrita e contunha de promòure eficaçament la revista OC, totjorn exigent dins la causida dels tèxtes publicats, coma dins lor qualitat literària.
Dins son segon roman, que lo manescrit n’es balhat a las edicions OC pauc abans sa mòrt, Lei Passatemps, paréis a la debuta de l’annada de 1994, çò que li val lo Prèmi literari Antigone, la meteissa annada a Montpelhièr.
Michel Miniussi defunta lo 9 de genièr de 1992, daissant una soma considerabla d’escriches non encara publicats.

Presentacion de Robèrt Lafont (quatrèna de cobèrta)
Miquèu Miniussi aurà traversat la literatura d'òc sota lo signe d'una elegància culturala e d'una distinccion de l'èime. Elegància d'aver causit l'expression occitana non pas coma un enrasigament dins l'espés dei determinacions atavicas, mai coma un païsatge de l'òme e de l'art. De familha se confrontava d'un costat a Provença, de l'autre anava prene la mesura de la poesia e dau sègle devers Trieste, ont li moriguèt un parent, pauc abans sa pròpria fin, poèta requist en un autre encastre de Mar Mediterranèa, e de la malautiá pariera.

Coma o pròvan sei cronicas d'OC. Miniussi èra un dei mai perfièchs coneissèires de l'escritura occitana dau passat (escolèt d'annadas a Montpelhièr en voluptats intellectualas a ne tastar lei chucs) e un dei pus fins pagelaires dei capitadas d'ara.

Amb una delicatesa de pluma pacientament apresa, escriguèt per se bèu primier d'autrei cronicas, aquelei d'una generacion sus un marge (de mar, de mond, dei sentidas) ont caup tot un univers d'esmòus e lo tragic d'una destinada dins la florida congostada de la joventut. Ne demòra Jiròni, sens nom d'autor (Federòp-Jorn 1988). Avià d'aquela maniera, qu'es ren que sieuna, trobat l'aisina d'un mestritge de la lenga e de la pròsa. Podiàn venir Lei passatemps en omenatge a Belaud (un autre grand artista dau marge de l'òrdre e dau plen de l'art). Venguèron lentament, en capítols cortets, per cernir lei cretas dins lei quites plasers e dins l'enueg d'una existéncia de lésers amonedats.

Lo legèire, occitan o pas, es pregat de pas s'enganar. La distància que manten aquí la lenga provençala de tradicion literària amb una gent vestida e rosegada de superficialitats mondanas, e que laissa lo francés i faire sa marca d'autenticitat (inversion radicala dei poncins nòstres), aquò's pas soncament teneson critica. Aquò's cerca d'una ascla dins l'òme, dins lo temps de viure, dins lo balèti monotòn dei plasers, ont se descuerp una dignitat, qu'en mai de se perfilar sus la "Côte ", s'aprefondís fòra lo "Midi" ò dins l'extraordinària caissa de resonància au destin qu'es Grassa.

Miquèu portava son libre a l'acabament dins l'évidéncia de sa mòrt avesinada e la portava ela amb una elegància suprèma. S'es clausa sus un libre de l'allusion, que se dona pas mai que lei pus grands de la mena a la primiera lectura, una vida tota en equilibris pudics.

Robèrt Lafont.

Extrach:

L’ESTIU era estat dei mai calorents, dei mai toscs. Per aquò benleu Nancré aviá establit d’alongar son viatge de setembre e d’aportar un pauc de novelum a son annada. Son rescontre amb Sigismond Clérambault fuguèt tròp breu. L’impression durèt pas... Era tanben mestier de tornar en julhet, quand passava lei jorns segon qu’era ordenat, a la mar lo matin, e amb lo mond au vespre, la barjacança e lo soleu, son grand astre de cremor e sau. Es aquest que fasiá lo fons de la vida e porgiá la sabor de l’estiu. L’ivern es sason d’una autra bela causa, la grisaille, mai ne parlarem mai luenh.

Sei sortidas dau vespre Nancré i aviá totjorn vist una mena de dessert, un capuchon de crème chantilly sus lo cap dau jorn. Fuguèt susprés de sentir que n’aviá un besonh sensa tanca, e podiá pas tenir tres jorns a l’escart d’una societat qu’era acostumat de se’n trufar tot gentiument. « Serai pas ieu qu’aurai d’illusions sus lo Jet-set », disiá tot apensamentit.

Ren lo poguèt far cambiar l’andar de sei jorns, e demasiar ni mai una inchalhença qu’era plus, a la perfin, que noncaler. Sovent agantava un mot que lo fasiá chaurelhar, davant una piscina, e escotar amb mai d’atencion. Pesquèt ren de nòu e anèt pas demandar a Ghislain... Una causa fuguèt novela per eu, gaire de temps après la soirée de Grasse : descubriguèt l’impaciéncia. Nancré n’es un que saupèt tostemps esperar, e atrobar dins l’espera e lei làrgei sòrras que lo temps quand vira vuege emplana dins l’arma, una fòrça e un regausiment. Oras enermassidas de l’espera, terra de campàs, restoble, garach. « Je me retire sur mes terres », disiá, e rompiá lo fiu de la jornada per un parentesi dins la  cadena deis estres e dei causas. Rei dins son agre. Lo temps blanc, son tesaur, son pan blanc per d’annadas. Aquel estiu.