L'Aucon - Ferran Delèris - ATS 117

L'Aucon - Ferran Delèris

Lo romanç, que al es ambientat dins los ans '40, se passa dins una"bòria" (cascina) dita de La Capèla, en viatge monasteri, bastit sus una colina, antic volcan dal Massiç dal Nòrd abó de personatges qu' ai sentits reals, ben enraiçats dins una terra avara, reculaa, luènhs de l' istòria uficiala mas victimas de cesta. Aici al es pas tant de cest romanç que vuèlh vos parlar mas de un parelh de pajas que semblan pas far partiá dal conth mas que pareisson plustòst  lo veiaire de l' autor sus la question occitana e que an fait reflechir e de segur fazaren reflechir tamben quelos que las leiaren.

Colleccion A tots n°117, IEO edicions - Edicion Grelh Roergàs.

L'autor:

Ferran Delèris (en francés Ferdinand Deleris - Vòrs e Bar, Roergue, lo 23 de julh, de 1922 - lo 19 de febrièr de 2009), es un escrivan roergàs d'expression occitana e francesa.
Nascut en Roergue dins una familha de bordièrs, fugiguèt en Espanha durant l'ocupacion alemanda. Arrestat per las autoritats franquistas, foguèt liberat mercé a l'edat faussa marcada sus sos faus papièrs. Aital poguèt persègre sa fugida fins en Marròc ont junhèt las fòrças francesas liuras e finiguèt la guèrra coma paracasudista.
Après la guèrra trabalhèt en Indochina (ont coneguèt sa molhèr amb qui aguèt dos filhs e una filha) entrò la fin de la preséncia francesa puèi a Madagascar al moment de son independéncia (èra conselhaire del primièr president Tsiranana).
Escriguèt primièr en francés, de romans e de libres sobre Madagascar. Son primièr roman en occitan foguèt l'Aucon (1992), seguit per dos autres : Pèire e Maria (1996) e Los Crocants de Roergue (2000).
L'Aucon tracta de la segonda guèrra mondiala dins lo contèxte occitan amb un fons d'istòria de Mafia. Pèire e Maria parla de la Primièra Guèrra Mondiala. Los Crocants de Roergue conta l'istòria de Joan Petit (devengut famós amb la cançon tradiconala e tanben amb la cançon de Los de Nadau : Auròst tà Jan Petit) e tanben la dels crocants de 1643.
Escriguèt tanben una autobiografia, Memòris qu'i contèt son istòria occitana, militara, indochinesa e malgasha.
Moriguèt en 2009 e es sepelit dins sa vila nadala de Vòrs, en Roergue.

Article de premsa:

Per la coleccion A TOTS de l'I.E.O. al es istat recentement publiat un libre entitolat L' Aucon ( L' Ochetto )de Ferran Delèris. L' autor, originari de l' Aveiron adont al es naissut dins lo 1922, que al aviá ja publiat dos libres en francés, al es a sa primiera esperiença en nostra lenga.

Lo romanç, que al es ambientat dins los ans '40, se passa dins una"bòria" (cascina) dita de La Capèla, en viatge monasteri, bastit sus una colina, antic volcan dal Massiç dal Nòrd abó de personatges qu' ai sentits reals, ben enraiçats dins una terra avara, reculaa, luènhs de l' istòria uficiala mas victimas de cesta. Aici al es pas tant de cest romanç que vuèlh vos parlar mas de un parelh de pajas que semblan pas far partiá dal conth mas que pareisson plustòst  lo veiaire de l' autor sus la question occitana e que an fait reflechir e de segur fazaren reflechir tamben quelos que las leiaren.

Matiàs, un paire capucin que per son ministeri al s'era trobat dins quel país , al aviá agut de lonjas conversacions abó una filha, Angèla, belèu un pauc desquilibraa après la perda d'un amor que, pas mens l'aviá entrenaa dins la conoissença de la.cultura occitana. Pròpi en descorent d'aquò -de lenga e d' eretges- que lo monge fai lo descors que repòrto aici. Lo siu al es pas mesquè un messatge a la paura Angéla mas a tuts los occitans e que poem resumir en paucas paraulas: donem pas totjorn la colpa als autres se nostra cultura ilh vai a mens bòrd que nostra gent per primièra crei pas gaire dins la valor de son esistença. Al es per aquò que duvem espantiar lo mai possible nostra luta e afortir nostras ideas perquè tot aquò sié totjorn mai "l' afar de totes".

"La soldatalha del Freg aviá saquejat e d'un biais colonisat lo país. Mas après la casuda dels castèls, de las ciutats e de Montsegur, qu'avián fach los enfants e las filhas del país per resistir? Pas res o gaireben res: Avián cridat lor lagui (pena) e cantadas de sansònhas ( canzone, cornamusa). Pauc a pauc, avián perduda la memòria de lors raices (radici) e de la libertat d'un còp èra.

Sus Tèrra, mancan pas los pòbles: Armenians, Curds, Irlandeses, Tibetans...qu'an sobreviscuts a la quichadura e a totes los secutaments. An servada lor saba e son un pauc aquí. Es pas per dire, mas m'arriba de pensar qu'auriá mai valgut per vosautres que los conquistaires foguèsson pus rebeluts. Vos seriàtz pas tant adelits (annichiliti). Pendent de sègles, la lenga demoret una fortalesa poderosa que pareissiá facha per desfisar lo temps. Ara se morís. Los païsans e los obrièrs la daissan perir. N'an crenta tant los regents ( maestri) e los mossurs lor an ressegat e embucat que l'occitan es pas qu'un patés. A  çò que vesi, a l' ostal (casa), se parla francés als dròlles s'ubís qu'a l'escòla se mesclarián las patas. Quin es lo deman d'una lenga qu'es pas mai la dels païsans e dels obrièrs? Son pas qualques borgeses que l' aprenon per se distraire al' edat de la retirada que la salvaràn. Los borgeses saufinan (annusano) l'aire per saber d'ont bufarà lo vent. Son de bartavèlas  qu'an sempre tot traït per l'argent, las onors, e lo plan èsser. An pas metut un sòu per gandir lo patrimòni. A Tolosa, a Montpelhièr, a Besièrs i a pas un diari (giornale) dins la lenga dels trobadors. Pr' aquò ne sòrton a Barcelona e en Andòrra. Pròva n'es que los Catalans se son pas agenolhats e an pas baissat lo cap. Pròva n'es qu' en Espanha, dins un país ont la Libertat es totjorn estada tenguda de limat, es estat possible de non se renegar e de non s'abastardir.

Disi pas, conclusiá lo monge, que tot siá finit. Disi qu'es mièja-nuèch manca un quart. Se volètz reprene pòrre, reviscolar lo país, lo requilhar (raddrizzarlo), avètz pauc de temps a soscar (per pensare). E remembratz-vos, la respelida sarà pas l' afar de qualques cantaires, dançaires e mossurs de las mans finas. Serà l'afar de totes. Aquela guèrra se ganharà o se perdrà dins las bòrias, suls fierals (mercati), dins los obradors (officine) e als cafès. - Aladonc avèm perdut," sospirava Angèla. Lo monge soscava un moment e respondia: "Lo progrès e l'argent vos malmenaràn encara mai. Mas aduson pas enlòc. Quand lo mond seràn pro desauvirats, retrobaràn lo país e la lenga. - Aurem la Glèisa contra nosautres, disiá Angèla. - Nani (no), afirmava lo monge.

La Glèisa èra contra los Patarins (eretici). Era pas contra la lenga. De varai, los curats vos an pas espatlats (spalleggiati). An fach coma tot lo mond. An mespresada una lenga que los ajudava pas a se far valer, a venir canonges ( canonici ). Mas vos an pas tant assucats coma los regents e lo certificat d' estudis. E sus aquò, apondrai (aggiungerò) una darrièra causa. Las quatre parets d'un pòble son la tèrra, la sovenença dels mòrts, la lenga e la religion. Se son espessas e de caire, la bastenda es pas avalisabla ( la costruzione è solida). S'una s'escrotla, l' ostal es dobèrt als quatre vents; i plòu dedins e lèu s'espotòfla ( si sgretola).

Chambra d'oc.